Obcokrajowcy pracujący na Mazurach. Jak ich legalnie zatrudniać?

Jak informuje Warmińsko-Mazurski Oddział Straży Granicznej, w 2021 roku przeprowadzono 210 kontroli legalności zatrudnienia cudzoziemców. Kontrolami objęto prawie 6 000 (blisko 4 800 – 2020 r.) obcokrajowców i stwierdzono, że 825 osobom powierzono pracę nielegalnie (1 076 – 2020 r.).

To niedużo, a jednak warto pamiętać, że obcokrajowcom pracującym na Mazurach również powinny przysługiwać wszystkie prawa pracownicze obowiązujące w Polsce.

Obywatele Ukrainy stanowili największą liczbę nielegalnie zatrudnionych cudzoziemców, bo aż 88%. Natomiast Gruzinów i Białorusinów pracujących na Warmii i Mazurach niezgodnie z przepisami było po 3%.

Głównie powtarzającymi się naruszeniami przepisów były: praca bez wymaganego zezwolenia bądź oświadczenia o zamiarze powierzenia wykonywania pracy oraz praca na innych warunkach niż określone w zezwoleniu lub oświadczeniu.

Funkcjonariusze z Warmińsko-Mazurskiego Oddziału Straży Granicznej naruszenia przepisów stwierdzili w branżach pośredniczących w zatrudnianiu – 78%. W budownictwie pracowało nielegalnie 12% cudzoziemców, a w zakładach produkcyjnych i usługowych po 4% obcokrajowców.

29% obcokrajowców pracowało nielegalnie w powiecie olsztyńskim, 12% w ełckim, 10% nidzickim. Natomiast w powiecie mrągowskim było 9%, w działdowskim i gołdapskim po 7%.

W 2021 roku funkcjonariusze Straży Granicznej skierowali do sądów 62 wnioski o ukaranie pracodawców. Ponadto przedsiębiorców, którzy naruszyli przepisy o zatrudnianiu cudzoziemców ukarali mandatami na kwotę blisko 50 tys. zł. Natomiast sądy z Warmii i Mazur wymierzyły właścicielom firm grzywny na kwotę ponad 170 tys. zł.

Jak legalnie zatrudnić pracowników z innych krajów?

Jak informuje Państwowa Inspekcja Pracy, pracodawca może legalnie powierzyć pracę na terytorium Polski cudzoziemcowi niebędącemu obywatelem państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) albo obywatelem Szwajcarii, jeżeli zostaną spełnione łącznie następujące warunki.

Pracodawca uzyska zezwolenie na pracę dla danego cudzoziemca (ewentualnie zezwolenie na pracę sezonową), inna możliwość to uzyskanie przez samego cudzoziemca zezwolenia na pobyt czasowy i pracę (tzw. zezwolenia jednolitego).

Cudzoziemiec legalnie przebywa na terytorium Polski, tzn. posiada odpowiednie dokumenty pobytowe (np. wizę lub kartę pobytu). Podstawa pobytu cudzoziemca na terytorium Polski pozwala mu na wykonywanie pracy (nie jest to np. wiza turystyczna lub inny dokument wykluczający podjęcie pracy).

Wykonywanie pracy przez cudzoziemca nie może odbywać się na innych warunkach lub na innym stanowisku niż określone w zezwoleniu na pracę lub zezwoleniu na pobyt czasowy i pracę (z wyjątkiem powierzenia pracy o innym charakterze lub na innym stanowisku niż określone w zezwoleniu na pracę – na okresy łącznie nieprzekraczające 30 dni w roku kalendarzowym, pod warunkiem powiadomienia o tym w terminie 7 dni, w formie pisemnej wojewody, który wydał zezwolenie).

Jeśli cudzoziemiec zamierza przebywać i pracować w Polsce powyżej 3 miesięcy, może on starać się o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę (tzw. zezwolenia jednolitego). Wydanie takiego zezwolenia odbywa się w ramach jednego postępowania administracyjnego i – na podstawie jednego dokumentu – uprawnia cudzoziemca zarówno do pobytu, jak i do pracy w Polsce. W takim przypadku cudzoziemiec nie musi odrębnie ubiegać się o zezwolenie na pobyt (np. wizę), a pracodawca – o zezwolenie na pracę.

Obowiązkiem cudzoziemca wykonującego pracę na terytorium Polski jest posiadanie ważnego zezwolenia na pobyt w Polsce (w formie niewykluczającej wykonywania pracy).

Pracodawca jest natomiast zobowiązany: żądać od cudzoziemca przedstawienia przed rozpoczęciem pracy ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium Polski (w szczególności wizy lub karty pobytu); przechowywać kopię tego dokumentu: w przypadku zatrudnienia na podstawie umowy o pracę w aktach osobowych pracownika, na zasadach i przez okres obowiązkowego przechowywania tych akt; w razie zawarcia z cudzoziemcem umowy cywilnoprawnej (np. umowy zlecenia lub umowy o dzieło) – przez cały okres wykonywania pracy przez cudzoziemca.

Obowiązujące przepisy przyjmują zasadę, że dokument pobytowy odpowiedni do wykonywania pracy (wraz z zezwoleniem na pracę lub zezwoleniem na pracę sezonową, jeśli w danym przypadku jest ono wymagane) stanowi każda wiza wydana przez polskie organy (typu „C” – wiza Schengen, krótkoterminowa lub typu „D” – wiza krajowa, długoterminowa), niezależnie od celu jej wydania oraz każde zezwolenie na pobyt czasowy, z wyjątkiem wiz i zezwoleń wskazanych w przepisach jako wykluczające podjęcie pracy (zostały one wymienione poniżej).

Każda umowa z cudzoziemcem dotycząca wykonywania pracy (zarówno umowa o pracę, jak i cywilnoprawna, np. zlecenie lub umowa o dzieło) musi być zawarta w formie pisemnej – przed rozpoczęciem pracy przez daną osobę. W razie niedopełnienia tego obowiązku pracodawca podlega grzywnie do 30 000 zł.

Przed podpisaniem umowy pracodawca jest zobowiązany przedstawić cudzoziemcowi jej tłumaczenie na język dla niego zrozumiały.

W zawartej z cudzoziemcem umowie pracodawca ma obowiązek uwzględnić wysokość wynagrodzenia nie niższą od określonej w wydanym dla danego cudzoziemca zezwoleniu na pracę lub pracę sezonową (ewentualnie w zezwoleniu na pobyt czasowy i pracę) oraz wypłacać mu wynagrodzenie co najmniej w takiej kwocie.

Pracodawca jest również zobowiązany – w terminie do 7 dni – zgłosić cudzoziemca do ubezpieczeń społecznych (emerytalnego, rentowych, chorobowego i wypadkowego) oraz ubezpieczenia zdrowotnego, a także opłacać co miesiąc składki na te ubezpieczenia.